Cabaran menanam kelapa sawit di tanah gambut

Tanah gambut dalam keadaan semula jadinya adalah tanah organik basah yang terbentuk selama beribu-ribu tahun dari sisa tumbuhan, dan termasuk dalam klasifikasi tanah organik. Di peringkat global, beberapa takrifan digunakan, yang berbeza mengikut peratusan bahan organik dan ketebalan minimum lapisan organik.

Sejak 1980-an, kelapa sawit telah berjaya ditanam di tanah gambut di Asia Tenggara. Sehingga 2015, ladang perindustrian meliputi 4.3 juta hektar (27 peratus) tanah gambut di Semenanjung Malaysia, Sumatera dan Borneo. Sebahagian besar daripada ini adalah ladang kelapa sawit (73 peratus), manakala hampir kesemua baki (26 peratus) adalah ladang kayu pulpa.^[1]. Secara kolektif, Indonesia dan Malaysia mempunyai lebih daripada 24 juta hektar tanah gambut. Keluasan tanah gambut dalam konsesi kelapa sawit, bagaimanapun, adalah lebih besar, dan banyak yang tidak ditanam tetapi terdegradasi.

Penanaman kelapa sawit mempunyai kesan negatif terhadap tanah gambut

Penanaman kelapa sawit di atas tanah gambut datang dengan cabaran tertentu, seperti pelepasan CO2 yang tinggi, penurunan tanah gambut, akibat banjir, dan kehilangan produktiviti. Saliran yang diperlukan untuk penanaman kelapa sawit menyebabkan pengoksidaan gambut, dan menjadikan tanah mudah terdedah kepada kebakaran dan banjir. Lebih 5 peratus daripada pelepasan CO2 global disebabkan oleh degradasi tanah gambut akibat daripada saliran. Hidrologi ladang dihubungkan dengan kawasan sekitar, sebab itu kesan saliran boleh dirasai sehingga 5 kilometer dari sempadan ladang, dan boleh mencetuskan kebakaran di luar ladang. Tanah gambut yang dikeringkan adalah kawasan panas untuk kebakaran, dan boleh menyebabkan bencana jerebu dan pelepasan gas rumah hijau (GhG) yang membimbangkan.

Kebakaran gambut berpunca daripada manusia, dan boleh meragut nyawa manusia

Beberapa tahun yang lalu, kebakaran gambut dianggap sebagai fenomena semula jadi, yang disebabkan oleh kilat, contohnya. Penyelidik kini mempunyai mesej yang jelas: punca terbesar kebakaran gambut adalah manusia. Tanah gambut yang basah tidak terbakar kerana keadaan lembap akan menghalang api daripada bermula. Apabila dialirkan, gambut bertindak sebagai bahan api yang boleh terbakar daripada rokok yang dinyalakan, pembakaran jelas tumbuh-tumbuhan, atau sambaran petir. Kerana api gambut boleh membakar di bawah tanah, ia sangat sukar dikawal.

Dalam beberapa dekad yang lalu, kebakaran tanah gambut berskala besar di Asia Tenggara telah meningkat dari segi kekerapan dan keamatan. Pada musim kemarau 2015, kebakaran di Asia Tenggara menghasilkan lebih banyak pelepasan dalam beberapa bulan daripada keluaran tahunan Jepun atau Jerman; pada beberapa hari, kebakaran melebihi pelepasan harian Amerika Syarikat^[2]. Pada tahun itu, jerebu yang mencemarkan langit menjejaskan kesihatan berjuta-juta orang, menyebabkan 100,000 kematian pramatang^[3], dan mencetuskan anggaran kerugian AS$16 bilion di Indonesia sahaja^[4] .

Tanah gambut boleh diselamatkan melalui pembasahan semula

Berita baiknya ialah cabaran kebakaran, jerebu, penenggelaman, dan banjir daripada penanaman di tanah gambut boleh dicegah dan dikurangkan, dan pelepasan GhG dikurangkan dengan ketara. Tanah gambut yang utuh harus dipelihara, dan tanah gambut yang dikeringkan dibasahi semula dan dipulihkan. Pembasahan semula mungkin melibatkan sama ada pemulihan kembali kepada keadaan semula jadi, atau pelaksanaan bentuk penggunaan alternatif, seperti paludikultur, penggunaan ekonomi tanah gambut yang dibasahi semula dengan penanaman spesies alternatif yang boleh mengatasi keadaan air yang tinggi, seperti tanah paya. Daripada pati paludikultur, minyak makan atau kayu boleh dituai[5]. Paludikultur menghalang degradasi tanah gambut, kerana ia tidak memerlukan saliran. Tanah gambut yang dibasahi semula menyimpan air, membantu menyesuaikan diri dengan iklim yang berubah-ubah dan membendung kesan saliran luar tapak ke atas hutan paya gambut. Pembasahan semula tanah gambut juga membantu untuk memulihara dan memulihkan habitat yang berharga untuk banyak spesies haiwan.

– Wetlands Antarabangsa

^[1] Miettinen et al (2016). Taburan tutupan tanah di tanah gambut Semenanjung Malaysia, Sumatera dan Borneo pada 2015 dengan perubahan sejak 1990. Ekologi dan Pemuliharaan Global 6 (2016) 67-78.
^[2] http://www.globalfiredata.org/updates.html#2015_indonesia
^[3] Koplitz (2016) Kesan kesihatan awam akibat jerebu teruk di Asia Khatulistiwa pada September–Oktober 2015: demonstrasi rangka kerja baharu untuk memaklumkan strategi pengurusan kebakaran untuk mengurangkan pendedahan asap di bawah angin
^[4] Bank Dunia (2016) Kos Kebakaran, Analisis Ekonomi Krisis Kebakaran Indonesia 2015
^[5] http://paludiculture.uni-greifswald.de/doc/paludiculture_broschuere_eng.pdf